Je hebt de beslissing gemaakt om huisonderwijs te geven, maar wat nu? Wat wordt er precies van je verwacht?
We kunnen beginnen met het bekijken van de basisrichtlijnen uit het 'Verdrag van de Rechten van het Kind':
Ouders die opteren voor huisonderwijs, verbinden zich ertoe onderwijs te verstrekken of te laten verstrekken dat beantwoordt aan de volgende minimumeisen:
1° het onderwijs is gericht op de ontplooiing van de volledige persoonlijkheid en de talenten van het kind en op de voorbereiding van het kind op een actief leven als volwassene;
2° het onderwijs bevordert het respect voor de grondrechten van de mens en voor de culturele waarden van het kind zelf en van anderen.”
Op zich zijn deze richtlijnen nogal vaag. 'De voorbereiding van het kind op een actief leven als volwassene.’ Wat betekent dat? Of de 'zo volledig mogelijke ontplooiing van de talenten'? Wil dat zeggen dat je kind alleen kan bezig zijn met wat het graag doet en waar het goed in is? Het wordt weleens zo vertaald, maar dat betekent het dus niet.
Er wordt van een huisonderwijzer verwacht dat hij/zij zijn kind een breed aanbod serveert. Als vertrekpunt gebruik je daarvoor de Vlaamse eindtermen. Dat betekent niet dat je die exact moet nastreven of overnemen, maar we maken hier zo een kanttekening bij.
Eerst staan we stil bij de begrippen ‘eindtermen’ en ‘leerplannen’? Wat houden die termen in? En betekenen ze hetzelfde? Ze worden immers door elkaar gebruikt.
De woorden 'eindtermen' en 'leerplannen' betekenen niet hetzelfde. Eindtermen zijn doelen op gebied van kennis, vaardigheden en attitudes. Het is een lijst met dingen die een leerling op een bepaalde leeftijd zou moeten beheersen volgens het Vlaams Ministerie van Onderwijs. Zo zijn er eindtermen voor kleuters, voor kinderen in de lagere school en in het secundair onderwijs.
Elk erkend onderwijsnet heeft een eigen leerplan opgesteld dat minstens tegemoet komt aan die eindtermen. Die leerplannen bevatten meestal hogere normen dan de eindtermen en zijn voor elk onderwijsnetwerk verschillend. Zo worden er bijvoorbeeld verschillende benamingen en opdelingen gebruikt voor de tijdvakken in geschiedenis. Een leerplan is dus letterlijk de vertaling van een onderwijsvisie naar een plan om te leren. Het vertelt leerkrachten wat hun leerlingen moeten leren en wanneer ze dat moeten. Een erkend leerplan bevat minstens de Vlaamse eindtermen. Er zijn leerplannen van het GO! onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap, het gesubsidieerd vrij onderwijs en het gesubsidieerd officieel onderwijs. Je kan een link naar de leerplannen hier vinden.
Op zich heb je als huisonderwijzer niets te maken met leerplannen van de erkende onderwijsnetwerken, maar heel wat huisonderwijzers gebruiken de plannen als een leidraad of inspiratiebron. Wat wel van belang is voor ons zijn de eindtermen. Zoals we hierboven al vermeldden kan de Vlaamse overheid haar eindtermen niet opleggen aan kinderen in huisonderwijs, maar er is een grote kanttekening. Sinds 2013 verplicht de Vlaamse overheid alle huisonderwijzers hun kinderen in te schrijven en te laten slagen voor examens basisonderwijs en de examens van de eerste graad secundair. Concreet wil dit zeggen dat je de Vlaamse eindtermen moet nastreven als je huisonderwijs in Vlaanderen geeft. Je mag dit natuurlijk op je eigen manier doen, maar je moet ervoor zorgen dat je kind de kans krijgt om te slagen voor de examens.
Welke leermiddelen moet je gebruiken?
Op zich maakt het niet uit in welke taal je lesgeeft, maar hou er rekening mee dat de examens in Vlaanderen enkel in het Nederlands kunnen worden afgelegd. Ook over handboeken zijn er geen regels. Je mag online leermiddelen gebruiken of zelfgemaakt materiaal. Je moet alleen kunnen aantonen dat je lesgeeft en dat je je kind alle kansen biedt om te kunnen slagen voor het examen.
Een doos Rosetta Stone in de kast leggen, is niet genoeg. Een abonnement op een virtuele leeromgeving hebben, is ook niet voldoende. Je moet, bij inspectie, duidelijk kunnen aantonen dat je iets doet met de doos of het abonnement. Zorg dat je kan bewijzen dat je kind vooruitgang heeft geboekt. Je kan dat doen door rapportjes af te drukken, foto’s of screen captures te maken.
Tip: Een (behoorlijk) deel van lichamelijke opvoeding en muzische vorming kan je doorschuiven naar een jeugdbeweging.
Welke leermiddelen worden niet aanvaard?
"Wij zijn heel sterk bezig met de natuur. In plaats van suffe werolessen uit een boek gaan wij alle dagen wandelen in het bos." Als dat je alternatief is, krijg je geheid problemen. Als je daarentegen uit dat bos terugkomt met blaadjes die je nadien op een blad geplakt hebt en er vervolgens de kenmerken van genoteerd hebt, dan is het probleem opgelost. Zo kun je bijvoorbeeld een natuurdagboek bijhouden als bewijs van vooruitgang.
Tip: Zijn er niet altijd tastbare sporen van je lessen? Neem dan foto's! Ook een inschrijvingsbewijs, een museumticket, een zwembrevet, het programmaboekje van een dansvoorstelling... hou je bij en kan je voorleggen.
Evaluatie
Moet je deelnemen aan examens van de Vlaamse examencommissie? Ja, je kan er meer over lezen hier. Op zich ben je alleen verplicht om deel te nemen aan de examens voor de basisschool en de eerste graad.
Moet je thuis af en toe eens een toets voorleggen om te zien of je kind de leerstof wel beheerst? Nee, dat moet niet. Je moet wel regelmatig evalueren of je kind nog mee is, maar dat mag in principe geen probleem zijn. Je zit er immers met je neus op. Als een bepaald onderdeel van de leerstof niet begrepen zou zijn, dan merk je dat ongetwijfeld. Als je ergens vastloopt dan zet je even een stapje terug. In principe heb je op dat moment geëvalueerd. Je hebt immers vastgesteld dat iets niet lukt. Een andere manier om te evalueren, is regelmatig eens een vraag stellen. 'Hoe heet dit plantje?' of 'Ik wed dat jij niet weet hoeveel magen een koe heeft'. Je kan bijvoorbeeld ook tafels of hoofdrekenen testen tijdens het koken, boodschappen doen...
Het maakt dus niet uit hoe je evalueert, als je het maar doet en niet vooruit gaat zonder te kijken of je kind nog volgt. (Hou uiteraard wel je planning in de gaten. Je kind moet op tijd klaar zijn voor de verplichte examens.)
Moeilijker is het met een zestienjarige leerling die zijn leerstof zelfstandig verwerkt. Op die leeftijd begeleid je als ouder waarschijnlijk niet meer elk vak. Vraag regelmatig hoe het gaat, kijk na of er oefeningen gemaakt worden... Kan je leerling vlot vertellen over zijn leerstof? Sla een boek open en stel eens een vraag.
Nog meer huisonderwijs en de wet: