Hoe denken de politieke partijen over huisonderwijs?

door Liesje Vanhoeck

 

Nog iets meer dan een week. Op 9 juni moeten we naar de stembus. Het is inderdaad van moeten, want in België is er opkomstplicht. Je moet je dus letterlijk naar een stembus of hokje begeven. Of je al dan niet bolletjes kleurt… Dat mag je zelf kiezen.

WELKE VERKIEZINGEN?
Als je beslist om geldig te stemmen, is het misschien handig om te weten waar je voor gaat stemmen. Op zondag 9 juni zijn er Europese, federale en regionale verkiezingen. Een paar maanden later, op zondag 13 oktober, kiezen we de provincieraad en de gemeenteraad en districtsraad (alleen in Antwerpen).

De Europese verkiezingen worden in alle 27 EU-landen georganiseerd tussen 7 en 10 juni 2024. We kiezen dan wie voor ons in het Europees Parlement mag zetelen. Het Europees Parlement maakt beslissingen over bijvoorbeeld het milieu, de gezondheidszorg en werkgelegenheid. Om de 5 jaar wordt er een nieuw Europees Parlement gekozen.

Bij de federale verkiezingen worden 150 leden van de Kamer van volksvertegenwoordigers verkozen. Je brengt je stem uit op de kandidaten van de kieskring waar jouw gemeente tot behoort (een van de 10 provincies of kieskring Brussel-Hoofdstad). De 60 leden van de senaat worden sinds 2014 niet meer rechtstreeks verkozen door de burgers, maar samengesteld op basis van de resultaten van de federale en regionale parlementsverkiezingen.

Ten slotte zijn er de regionale verkiezingen waarbij we de wetgevende organen van de deelgebieden kiezen. Dit hangt dus af van de plaats waar je woont. Tijdens de regionale verkiezingen kiezen we het Vlaams Parlement, het Waals Parlement, het Parlement van de Franse Gemeenschap, het Brusselse Hoofdstedelijke Parlement en het Parlement van de Duitstalige Gemeenschap. Onderwijs is een regionale aangelegenheid en voor ons huisonderwijzers dus erg belangrijk.

VRIJHEID VAN ONDERWIJS IN DE GRONDWET
In België geldt er geen schoolplicht, zoals in landen als Nederland, maar leerplicht. Die vrijheid van onderwijs is opgenomen in de grondwet. Artikel 24 gaat specifiek daarover: “Het onderwijs is vrij”. Om van leerplicht schoolplicht te maken, moet onze grondwet dus gewijzigd worden. En dat gebeurt niet zomaar. Om een artikel uit de grondwet te veranderen, moet het parlement eerst verklaren dat een artikel vatbaar is voor herziening. De volgende stap is de ontbinding van het parlement en nieuwe verkiezingen. De laatste stap is het daadwerkelijk veranderen van het artikel, maar dat moet het nieuwe parlement raadzaam achten.

Wil men de schoolplicht invoeren dan moet het huidige parlement artikel 24 openzetten voor herziening. Na de verkiezingen kan dan het artikel veranderd worden als het parlement daar de toestemming voor geeft. In het verleden zette de Vivaldi-regering het artikel open, maar achtte het parlement het later niet raadzaam wijzigingen aan te brengen. Op dit moment staat artikel 24 niet open voor herziening. Maar… Artikel 195 van de grondwet werd opengezet en dit maakt het mogelijk dat de volgende legislatuur elk artikel in de grondwet kan veranderen, dus ook artikel 24.

Er wordt algemeen aangenomen dat art. 195 niet werd opengezet met als doel art. 24 te veranderen, maar eerder om bijvoorbeeld de sociale zekerheid in ons land te splitsen. Maar we moeten realistisch blijven, zeker door wat er in het verleden al gebeurd is met artikel 24. In een interview hierover zegt prof. dr. Kurt Willems, specialist onderwijsrecht (Faculteit Rechtsgeleerdheid en Criminologische Wetenschappen, KU Leuven): “Wel kan in principe hiermee ook art. 24 in de volgende legislatuur herzien worden, tenminste als dit artikel zou opgenomen worden in het akkoord van de volgende regering èn wanneer hiervoor dan tevens over alle partijen van meerderheid en oppositie heen een tweederde meerderheid zou kunnen gevonden worden. De komende verkiezingen en de daarop volgende regeringsvorming zijn dus cruciaal.”

DE VERSCHILLENDE STANDPUNTEN
Het is voor ons huisonderwijzers dus belangrijk om te weten hoe de verschillende Vlaamse partijen over huisonderwijs denken. We mailden een aantal maanden geleden de partijen en gingen verschillende persoonlijke gesprekken aan. Er is een partij die schoolplicht wil en dat ook heeft opgenomen in hun programma: Vooruit. Laten we met die partij beginnen en daarna op volgorde van lijstnummer.

Vooruit

“In de eerste plaats moet het onderwijs de beste plek zijn waar elk kind zich zo goed mogelijk kan ontwikkelen. Dat is vandaag niet het geval. Daarom moet er voor Vooruit 2 miljard geïnvesteerd worden in onderwijs en kinderopvang, onder meer in de versterking van het basisonderwijs, maar ook in de versterking van onze leerkrachten en het versterken van het zorgbeleid op school. Om kinderen met elkaar te laten leren willen we ook de schoolplicht invoeren vanaf 3 jaar. Een van de doelstellingen van onderwijs is om kinderen en jongeren deel te maken van onze samenleving. Deel uitmaken van een schoolgemeenschap is hierin een eerste stap. In uitzonderlijke situaties, wanneer de school niet de beste plaats is voor een kind of een jongere om te ontwikkelen, moet huisonderwijs nog steeds mogelijk zijn.”

Het is de eerste keer dat Vooruit het woord schoolplicht opneemt in hun partijprogramma. Bij de vorige verkiezingen draaiden ze er nog wat omheen met ‘een aanwezigheidsplicht vanaf 3 jaar’. Belangrijk om te weten is dat de vorige socialistische minister van onderwijs, Pascal Smet, voor decreet XXIII gezorgd heeft. Dat decreet zorgde ervoor dat huisonderwijs aan banden werd gelegd in 2013 en we o.a. examenplicht kregen.

Vlaams Belang

“Als nationalistische, maar vooral ook als conservatieve partij onderschrijven we op Onderwijs de vrijheid van onderwijs als zijnde hun positieve vrijheid tot vrije school-/onderwijskeuze voor hun kinderen, zoals geformuleerd in de Grondwet artikel 24. Deze stelt immers duidelijk: “Het onderwijs is vrij; elke preventieve maatregel is verboden. (…) De gemeenschap waarborgt de keuzevrijheid van de ouders.” Ouders hoeven zich in die zin dan ook niet te verantwoorden waarom ze voor een bepaalde vorm van onderwijs kiezen.

Het spreekt vanzelf dat wij als Vlaams-nationalistische partij die streeft naar een onafhankelijk Vlaanderen de belgische grondwet willen ontbinden en dus om communautaire redenen deze als geheel voor herziening vatbaar willen verklaren, doch niet omwille van de inhoud van dit specifieke artikel. De vrijheid van onderwijs als zijnde de positieve keuzevrijheid voor ouders, blijft ook in een nieuwe constituante van een onafhankelijk Vlaanderen ingeschreven als uitgangspunt, dus aan dit principe tornen we niet.

We zien dat bepaalde andere partijen daarin veel minder rechtlijnig zijn; zo is bv. Open Vld-politicus Jean Jacques De Gucht duidelijk tegenstander van huisonderwijs en bepaalde andere gevolgen van de schoolkeuzevrijheid van de ouders als het gaat over inschrijvingsrecht, terwijl de vrijheid van onderwijs historisch gezien toch ook een liberaal principe is.
Voor het Vlaams Belang blijft de leerplicht dan ook een leerplicht in die zin dat het de plicht is voor kinderen van 5 tot 18 jaar om zich te richten op intentioneel en schools leren, maar dit leren hoeft niet per se in een schoolcontext te gebeuren. In een wijziging van de leerplicht naar een echte schoolplicht, d.w.z. de verplichting om naar een school te gaan, zoals ex-Vooruit-voorzitter Conner Rousseau al enkele keren heeft voorgesteld, zien we dan ook geen heil.

Ook inzake een eventuele verdere verlaging van de leerplichtleeftijd van 5 naar 3 jaar vindt men in het Vlaams Belang geen partner.

Met onze Vlaams Belang-fractie in het Vlaams Parlement zijn we echter wel overtuigd dat voor het merendeel van de leerlingen het intentioneel leren in een schoolcontext de beste manier blijft om tot leren te komen. Maar dat neemt natuurlijk niet weg dat er kinderen zijn voor wie (individueel dan wel collectief) huisonderwijs veel beter past bij de aard en aanleg van de desbetreffende leerling(en). Wetenschappelijk onderzoek toont dat de effecten van huisonderwijs op leerresultaten nogal dispersief zijn; bij de ene werkt het goed, bij de andere minder, alles hangt dus af van het kind en de context. Het is een kwestie van een gepast pedagogisch antwoord te bieden op de pedagogische vraag en nood van het kind.

Huisonderwijs is decretaal gezien gebonden aan enkele volgens ons noodzakelijke voorwaarden:
• Een absolute voorwaarde hiertoe is natuurlijk dat de ouders die (individueel dan wel collectief) huisonderwijs inrichten daar voldoende expertise en tijd & ruimte toe hebben. Dat is ook de reden waarom er een attest huisonderwijs aangevraagd moet worden en de aanvraag met de nodige bewijsstukken moet worden bezorgd aan AGODI en waarom dit ook jaarlijks hernieuwd moet worden.
• Een gedegen controle door de Vlaamse Onderwijsinspectie is hier onontbeerlijk. De onderwijsinspectie controleert elk jaar ongeveer 25 procent van het totaal aantal leerlingen ingeschreven in het individueel onderwijs. Concreet betekent dit dat elke leerling binnen de twee jaar nadat die huisonderwijs aanvat, normaliter een controle krijgt.
Voor Vlaams Belang is het dus noodzakelijk dat aan deze voorwaarden blijft worden voldaan teneinde de kwaliteit van het desbetreffende huisonderricht te kunnen blijven garanderen.

Kortom, we erkennen zeker dat ons klassiek schoolse onderwijs niet altijd inspeelt op de noden van elk kind en dat huisonderwijs een waardevolle aanvulling is op het klassiek onderwijs. Maar dat neemt niet weg dat het de taak van de overheid is om onderwijs te voorzien dat voor zo veel mogelijk kinderen geschikt is. Daar betalen de burgers per slot van rekening ook belastingen voor.

We mogen bovendien niet blind zijn voor misbruik van het systeem van huisonderwijs, en dus voor vormen van huisonderwijs dat niet gericht is op het leren en het welzijn van kinderen maar dat erop gericht is om kinderen van onze samenleving af te sluiten zoals bv. gebeurt in extreem religieuze middens.”

Open VLD

Bij Open VLD houden ze van copy/paste. We kregen exact hetzelfde antwoord als 5 jaar ervoor:

“Vrijheid van onderwijs is voor Open VLD fundamenteel. Iedereen heeft het recht op een school naar keuze vanuit levensbeschouwelijk standpunt en iedereen heeft het recht om een eigen school op te richten. Er is in dit land geen schoolplicht, wel leerplicht.

We willen dan ook niemand verplichten om naar school te gaan, maar niemand kan onderwijs ontzegd worden. In dat laatste geval kan huisonderwijs een alternatief bieden. Momenteel is dit al strikt gereglementeerd. Ouders die ervoor kiezen moeten de inspectie toelaten en dienen contacten met het centrum voor leerlingenbegeleiding te leggen. Een diploma kan behaald worden via de Examencommissie. Daardoor nemen de ouders wel een risico: wanneer de kinderen na twee pogingen niet slagen moeten ze naar een erkende school gaan. Op dat ogenblik hebben zij mogelijk al een leerachterstand opgelopen.

We moeten ons niet zo zeer de vraag stellen of we de toegang tot huisonderwijs verder moeten verstrengen dan eerder waarom ouders ervoor kiezen. In de meeste gevallen speelt schoolmoeheid mee, of zijn ze ontgoocheld in het onderwijssysteem. We willen daarom blijvend inzetten op een kwalitatief hoogstaand erkend onderwijs, ongeacht of het nu vrij of officieel onderwijs is. Hiermee wordt één van de argumenten voor huisonderwijs weggenomen.

Ook religie kan een aanleiding zijn voor huisonderwijs. Open VLD betwist geenszins het recht op levensbeschouwelijk onderwijs, maar dan wel binnen de schoolmuren. We zijn waakzaam dat huisonderwijs niet misbruikt mag worden om bepaalde religieuze denkbeelden te verspreiden onder kinderen. Ook belangrijk voordeel van erkend onderwijs op huisonderwijs is het sociaal aspect, gaande van contacten met klasgenoten tot het meemaken van schooluitstappen.”

We kunnen stellen dat Open VLD de vrijheid van onderwijs en het recht op huisonderwijs ondersteunt, mits dit goed gereguleerd is en het belang van sociaal contact en een kwalitatief onderwijssysteem wordt benadrukt. Ze zijn tegen het misbruik van huisonderwijs voor religieuze indoctrinatie en willen de redenen achter de keuze voor huisonderwijs beter begrijpen en aanpakken.

PVDA 
Het was heel moeilijk iemand te pakken te krijgen bij PVDA, maar uiteindelijk kregen we (dankzij een van onze leden) Lise Vandecasteele aan de telefoon. Zij benadrukte dat de partij tegen de invoering van schoolplicht is en zich zal blijven verzetten tegen schoolplicht. Ze vinden het belangrijk dat ouders zelf de keuze kunnen maken naar onderwijs en kinderopvang toe. PVDA wil dat kinderen centraal staan. Dat betekent betere opvang en onderwijs, maar vooral ouders laten beslissen over wat het beste voor hun kind is.

N-VA

“Dank voor uw vraag. Hierbij kan u het antwoord namens de N-VA vinden.
In België kennen we een leerplicht, maar geen schoolplicht. Een kind dat leerplichtig is, hoeft daarvoor niet noodzakelijk naar school te gaan. Ouders hebben vaak een goede reden om voor huisonderwijs te kiezen. Die keuze willen we respecteren, maar het leerrecht van elk kind moet daarbij wel onverkort worden gegarandeerd. In het belang van het kind is het belangrijk om de voorwaarden die voor het huisonderwijs gelden in acht te nemen. Inhoudelijk moet het huisonderwijs gericht zijn op de ontplooiing van de persoonlijkheid, talenten en geestelijke en lichamelijke vermogens van het kind, het bijbrengen van eerbied voor de rechten van de mens en de fundamentele vrijheid, en het bijbrengen van eerbied voor de culturele waarden van het kind zelf en van anderen, en de voorbereiding van het kind op een actief leven als volwassene.

Het is belangrijk om de drempels om te schakelen van huisonderwijs naar leren op school zo klein mogelijk te houden. Daarom moeten kinderen die huisonderwijs volgen zich op vaste tijdstippen aanmelden bij de examencommissie om het nodige getuigschrift te behalen en om huisonderwijs te mogen verderzetten. De onderwijsinspectie kan het huisonderwijs controleren om na te gaan of er aan de minimumeisen is voldaan. Op die manier vragen we een aantal garanties en waken we erover dat de kwaliteit van de diploma’s verzekerd kan worden.”

N-VA leverde de afgelopen jaren de minister van Onderwijs, Ben Weyts. Elke keer we als vereniging contact opnamen met zijn kabinet kregen we een antwoord. Het was niet altijd een antwoord op onze vragen, maar er kwam wel reactie. Bovendien liet de minister in een persoonlijk gesprek weten dat de partij niet tegen huisonderwijs is. Alleen willen ze dat het ons niet te makkelijk gemaakt wordt: verplichte examens en inspectie. Bovendien moet het huisonderwijs  voldoen aan specifieke inhoudelijke eisen en de overgang naar regulier schoolonderwijs moet eenvoudig blijven.

GROEN

“Excuus voor de lange wachttijd. Door de enorme drukte in deze verkiezingstijden krijgen we onze mailtjes niet allemaal tijdig beantwoord. Ik hoop dat ons antwoord nog op tijd komt.

Groen is in de eerste plaats voorstander van inclusief onderwijs. We willen klassen waar elke leerling zich welkom voelt. Ook uitzonderlijk hoogbegaafde kinderen, leerlingen met ASS, met een beperking, …

Maar daarnaast kan thuisonderwijs, om wat voor reden dan ook, (nood van het kind, wens van de ouders) zeker blijven bestaan. We zijn geen voorstander van een verandering van leerplicht naar schoolplicht. We vinden het daarbij wel belangrijk dat er voldoende kwaliteitscontrole is op huisonderwijs door de onderwijsinspectie, om zo het recht op goed onderwijs voor élk kind te garanderen. Zo moeten we monitoren of de betrokken kinderen zich inderdaad inschrijven voor de examens en of ze slagen, om daar als beleid lessen uit te trekken. Evaluatie kan leiden tot bijsturing, indien nodig.”

Groen pleit voor inclusief onderwijs, waar alle leerlingen, inclusief hoogbegaafden, kinderen met ASS en kinderen met beperkingen, welkom zijn in reguliere klassen. Ze ondersteunen ook huisonderwijs, zolang er voldoende kwaliteitscontrole is door de onderwijsinspectie. Groen is tegen het veranderen van leerplicht naar schoolplicht en wil dat de resultaten van huisonderwijs geëvalueerd worden om indien nodig het beleid aan te passen.

cd&v

“Dat in de Vlaamse Gemeenschap het overgrote deel van de ouders ervoor kiest om hun kinderen een onderwijstraject te lopen in het door de Vlaamse overheid erkend onderwijs, is voor cd&v een geruststellende vaststelling. Het toont aan dat onze erkende scholen veel vertrouwen genieten in onze samenleving. Cd&v wijst ook graag de weg naar dat aanbod, in het bijzonder ten aanzien van ouders van kleuters.

Maar voor cd&v is het tegelijk evident dat onze grondwettelijk verankerde vrijheid van onderwijs, en de keuzevrijheid voor ouders die daarbij hoort, ook betekent dat het recht op huisonderwijs verankerd moet blijven. Bij ons zult u dus geen pleidooien horen of voorstellen lezen om de leerplicht te vervangen door een schoolplicht.

Deze legislatuur hebben we – in het bijzonder in (post-)corona-tijden – aangegeven dat het goed zou zijn om over wetenschappelijke data te beschikken over de profielen van leerlingen die huisonderwijs volgen. Dat lijkt ons goed omdat we zo ongetwijfeld veel zouden kunnen leren over mogelijke leemtes in ons erkend onderwijs en ons huidige onderwijssysteem. Mogelijk zouden die inzichten ons helpen om goed om te gaan met te weinig doordachte en te impulsieve keuzes voor huisonderwijs, zoals we in lockdown-tijden hebben vastgesteld.
Ook blijven we er voorstander van dat de onderwijsinspectie controleert of het huisonderwijs voldoet aan de minimumeisen en van de gevolgen die daar bij horen als die niet worden bereikt. Het zelfde geldt voor de regelgeving die zegt dat leerlingen van wie de ouders kiezen voor huisonderwijs, op vaste tijdstippen ook dienen deel te nemen aan de examens van de examencommissie.”

cd&v benadrukt het belang van keuzevrijheid, inclusief het recht op huisonderwijs. Ze pleiten voor wetenschappelijk onderzoek naar huisonderwijs om het erkende onderwijssysteem te verbeteren en ondersteunen strikte controle om de kwaliteit van huisonderwijs te waarborgen.

BESLUIT
De meeste Vlaamse partijen ondersteunen de vrijheid van onderwijs en het recht op huisonderwijs, hoewel er verschillen zijn in de mate van regulering en controle die zij willen. Vooruit is de enige partij die expliciet schoolplicht wil invoeren en dat vanaf 3 jaar. Ook in 2013 was het een socialistische minister van Onderwijs, Pascal Smet, die voor verstrenging binnen het huisonderwijs zorgde. Die tendens willen ze duidelijk doortrekken en de vrijheid helemaal beperken. Ze kunnen dat natuurlijk niet helemaal alleen beslissen en -gelukkig voor ons- lijken de andere partijen niet geïnteresseerd in een schoolplicht.

Veel succes met het kiezen op 9 juni. Je maakt natuurlijk niet een beslissing op basis van 1 standpunt, maar we hopen zo voor toch wat duidelijkheid gezorgd te hebben.

 

Bronnen:

Art. 24 – Tekst | SenLex – Senate

Interview met prof. dr. Kurt Willems naar aanleiding van een mogelijke grondwetsherziening m.b.t. art 195 en de impact ervan op art. 24 – Thomas – Godsdienstonderwijs.be (kuleuven.be)